Trądzik pospolity

Trądzik pospolity

Trądzik pospolity (acne vulgaris) jest najczęstszą chorobą dermatologiczną wieku młodzieńczego. Szacuje się, że występuje, w różnym nasileniu, nawet u 90% osób przed 20 r.ż. Agresywny i wieloletni przebieg trądziku często wiążę się z zaburzeniami endokrynologicznymi, czyli brakiem równowagi hormonalnej. Niestety, coraz częstszym zjawiskiem jest trądzik zwykły oporny na standardowe metody leczenia oraz niezwiązany z żadnymi innymi chorobami internistycznymi bądź ginekologicznymi.
Przez lata sądzono, że trądzik jest chorobą typowo infekcyjną wywoływaną przez bakterie Propionibacterium acnes. Owszem, cera trądzikowa charakteryzuje się występowaniem ropnych stanów zapalnych, jednak to nie zakażenie jest pierwotnym czynnikiem do nich predysponującym. Przyczyny acne vulgaris są złożone i wieloczynnikowe, dlatego jego leczenie, a następnie utrzymanie uzyskanego stanu remisji pozostaje potężnym wyzwaniem dla współczesnej dermatologii.

Przyczyny trądziku pospolitego- hormony, geny, a może dieta?

Niestety, dotychczas nie sformułowano jednej, konkretnej odpowiedzi na to pytanie. Acne najczęściej rozpoczyna się u ludzi młodych wchodzących w okres burzy hormonalnej. Jednak trądzik młodzieńczy okazuje się być tylko jednym z wielu podtypów tej choroby. Aktualny profil demograficzny pacjentów dermatologicznych wskazuje bowiem na stale rosnącą liczbę chorych między 25 a 40 rokiem życia. Acne tarda, czyli trądzik wieku dojrzałego nie wynika zatem z naturalnego procesu dojrzewania. Jego etiologia charakteryzuje się wielotorowością, na którą nakładają się niekiedy subtelne wahania hormonów, predyspozycje genetyczne oraz czynniki zewnętrzne (stres, wysoko przetworzone produkty spożywcze) indukujące przewlekły proces zapalny w obrębie gruczołów łojowych. To właśnie te nieprawidłowe mieszki łojowo-włosowe są punktem wyjścia dla zmian skórnych- zaskórników, grudek oraz krost. Mogą one pojawiać się na twarzy, plecach, dekolcie, lecz także na owłosionej skórze głowy, ramionach i pośladkach. Nadmiernie aktywne gruczoły łojowe tych rejonów stale produkują gęste sebum, które zatyka przewody wyprowadzające i w ten sposób pozostaje uwięzione pod naskórkiem. Narastający „czop” w skład którego wchodzi łój oraz złuszczony naskórek stanowi idealną pożywkę dla różnych bakterii i grzybów. Wówczas niepozorna grudka ulega przemianie w ropną, intensywnie czerwoną krostę

Objawy i przebieg naturalny trądziku pospolitego

Trądzik klasycznie obejmuje rynnę łojotokową przednią (twarz, dekolt) oraz tylną (kark, plecy). Dla kobiet z hiperandrogenizmem, czyli nadmiarem męskich hormonów charakterystyczne jest rozmieszczenie wykwitów skórnych po bokach twarzy, na brodzie oraz na szyi. Proces powstawania wyprysków ma mechanizm łańcuchowy. Hiperstymulacja gruczołów łojowych połączona z nieprawidłowym rogowaceniem naskórka powoduje pierwotne, niewidoczne gołym okiem wykwity trądzikowe, czyli mikrozaskórniki. Po pewnym czasie ulegają one powiększeniu, co daje obraz niezapalnej podskórnej grudki- zaskórnika. Określenia typu „błyszcząca cera z zapchanymi porami” najczęściej dotyczą właśnie tego początkowego etapu. Wyróżniamy dwa rodzaje zaskórników- otwarte, często z ciemniejszym wierzchołkiem oraz zamknięte wyczuwalne palcami i widoczne pod pewnym kątem. Taki trądzik, nazywany zaskórnikowo-grudkowym może przeistoczyć się w typ zapalny z towarzyszącym zakażeniem mieszaną florą bakteryjną i grzybiczą. Ten najwyższy stopień zaawansowania choroby objawia się licznymi krostami wypełnionymi białą, ropną substancją. Nieleczony trądzik krostkowy wiąże się z ryzykiem rozwoju rozległych ropiejących guzów oraz cyst sięgających głęboko pod powierzchnię skóry.

Dlaczego warto leczyć trądzik?

Trądzik pospolity nie jest prostym defektem kosmetycznym, lecz przewlekłą chorobą skóry, która nieleczona pozostawia trwałe ślady na całe życie. Zabiegi medycyny estetycznej umożliwiają redukcję szpecących blizn, jednak wielu lekarzy zapomina o innym, niezwykle istotnym problemie sygnalizowanym przez pacjentów. Mowa tutaj o znaczącym obciążeniu psychologicznym. Z klinicznych obserwacji wynika, że trądzik, zarówno młodzieńczy jak i wieku dojrzałego, obniża samoocenę, ogranicza zdolności psychospołeczne, a niejednokrotnie stwarza bariery uniemożliwiające swobodny rozwój zawodowy. Ludzie dotknięci trądzikiem czują się stygmatyzowani, unikają kontaktów intymnych. Generuje to silny stres, który sam dodatkowo sprzyja zaostrzeniu choroby. Takie błędne koło można zatrzymać jedynie dzięki długotrwałemu, skrupulatnemu leczeniu.

Leczenie trądziku ogólnodostępnymi sposobami

Po pojawieniu się pierwszych niedoskonałości obejmujących stosunkowo małą powierzchnię skóry warto sięgnąć po dermokosmetyki oraz suplementy dostępne bez recepty. Pielęgnacja cery trądzikowej powinna być wieloetapowa. Skuteczność można ocenić dopiero po około 8 tygodniach regularnego stosowania, gdyż jej celem jest raczej zapobieganie przyszłym wykwitom niż leczenie zaistniałych już zmian. Z preparatów przeciwtrądzikowych dostępnych bez recepty jedynie kwas salicylowy oraz nadtlenek benzoilu leczą wypryski już widoczne na skórze. Wielokierunkowość terapii antytrądzikowej polega na:

⦁ Ograniczeniu nadmiernego łojotoku, ewentualnie zmiana jego składu za pomocą diety lub suplementów, dzięki czemu stanie się on bardziej płynny i łatwiej wydostanie się na powierzchnię naskórka.
⦁ Unormowanie rogowacenia, złuszczania
⦁ Eliminacja lub ograniczenie ilości bakterii P.acnes
Łojotok zwykle spowodowany jest przez zaburzenia fizjologiczno-hormonalne, które niestety trudno definitywnie unormować bez specjalistycznych leków. Istnieją jednak domowe sposoby, które ułatwią walkę z błyszczącą skórą. Należą do nich:
⦁ Spożywanie pokarmów bogatych w witaminy z grupy B (np. picie drożdży), cynk (pestki dyni, wątróbka) i witaminę A (papryka, marchew)
⦁ Ograniczenie w diecie tłuszczów trans, a postawienie na wielonienasycone kwasy tłuszczowe pochodzące z olejów roślinnych oraz tłustych ryb. Ich spożywanie zmienia skład produkowanego sebum przyczyniając się do jego upłynnienia.
⦁ Dbanie o dobre nawodnienie organizmu
⦁ Zachowanie równowagi między matowieniem i złuszczaniem, a nawilżaniem skóry. Dowiedziono, że zbytnie przesuszenie naskórka wywołuje efekt z odbicia, czyli pobudza gruczoły do jeszcze bardziej intensywnego wydzielania. Zasada jest prosta: na noc stosujemy kremy złuszczające, natomiast na dzień lekkie kremy nawilżające.

Bez pomocy lekarza dermatologa możemy zadbać także o adekwatne usuwanie złuszczonego naskórka. Substancjami złuszczającymi dostępnymi bez recepty są: kwas salicylowy, nadtlenek benzoilu (on ogranicza również infekcję bakteryjną), kwas azelainowy oraz kwasy owocowe AHA. Należy pamiętać, że trądzik grudkowo-krostkowy jest bezwzględnym przeciwskazaniem do stosowania peelingów mechanicznych, gdyż powodują one podrażnienie i zaognienie istniejących stanów zapalnych. Preparaty keratolityczne nakładamy na noc, rano pamiętając o ochronie przeciwsłonecznej minimalizującej ryzyko powstawania przebarwień skóry.

Leczenie trądziku pod okiem specjalisty

Przebieg trądziku charakteryzuje się etapami remisji oraz zaostrzenia. Czasami zaostrzenie staje się tak intensywne, że zaskórniki, grudki oraz krosty obejmują całą powierzchnię twarzy, klatki piersiowej bądź pleców. W takiej sytuacji należy jak najszybciej udać się do dermatologa, który dysponuje narzędziami umożliwiającymi złagodzenie objawów i zapobieganie ich powikłaniom. W leczeniu cięższych postaci trądziku powszechnie wykorzystuje się leczenie miejscowe retinoidami oraz antybiotykami, peelingi lub lasery medyczne, a także leczenie ogólne antybiotykami bądź preparatami izotretynoiny (pochodnej witaminy A). U kobiet często wprowadza się terapię hormonalną tabletkami antykoncepcyjnymi i innymi lekami obniżającymi odpowiedź gruczołów łojowych na stymulację androgenami. W początkowym etapie leczenia dermatologicznego stan skóry może ulec chwilowemu pogorszeniu, co często powoduje rezygnację z dalszej pomocy specjalisty. Jednak regularne stosowanie leków przez 2-3 miesiące znacząco zmniejszy ilość wyprysków, a ponadto zredukuje widoczność blizn i przebarwień potrądzikowych.

Styl życia a trądzik

Dbanie o higienę, regularne stosowanie leków, kremów czy maseczek to tylko część kompleksowego leczenia trądziku pospolitego. Zauważono, że przewlekły i ostry przebieg choroby wiąże się ze stresem, paleniem tytoniu, piciem alkoholu oraz spożywaniem pokarmów zawierających różne dodatki chemiczne i konserwanty. Co prawda brakuje jednoznacznych dowodów potwierdzających szkodliwość czekolady oraz cukru, jednak nie ulega wątpliwości, że hiperglikemia (nadmiar glukozy we krwi) i insulinooporność przyczynia się do nadmiaru męskich hormonów. Jest to szczególnie ważna informacja dla kobiet cierpiących na hirsutyzm (nadmierne owłosienie) i PCOS (zespół policystycznych jajników), chorób, których jednym z objawów może być uciążliwy trądzik.